Πυρκαγιές στην Αμαζονία
Αποψίλωση της Αμαζονίας: Ένας πόλεμος ενάντια στη φύση
Ίσως οι πολεμικές συγκρούσεις του 21ου αιώνα να μην είναι τόσο σημαντικές μπροστά στον πόλεμο ενάντια στη φύση. Έχει αποδειχθεί πως η περιβαλλοντική καταστροφή είναι πιο ισχυρή από οποιαδήποτε άλλη καταστροφή.
Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου, το μεγαλύτερο οικοσύστημα της Γης, ο «πνεύμονας του πλανήτη» και προπύργιο του στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, απειλείται από πυρκαγιές.
Η Αμαζονία είναι η μεγαλύτερη λεκάνη απορροής του πλανήτη στον κόσμο και το δάσος της αντιπροσωπεύει πάνω από τις μισές δασικές εκτάσεις που υπάρχουν στη γη. Οριοθετείται από τα υψίπεδα της Γουιάνας στα βόρεια, τα βουνά των Άνδεων στα δυτικά, το κεντρικό οροπέδιο της Βραζιλίας στα νότια και τον Ατλαντικό Ωκεανό στα ανατολικά. Περίπου το 60% της λεκάνης του Αμαζονίου βρίσκεται εντός των συνόρων της Βραζιλίας.
Πρόκειται για ένα οικοσύστημα, όπου συνυπάρχουν εναρμονισμένα και αλληλοεπιδρούν ένα δάσος καταφύγιο σπάνιας χλωρίδας με πέραν των 3 εκ. φυτών και ζώων, ένα υγρό τροπικό κλίμα, ένα ποτάμιο σύστημα στο οποίο καταλήγει το 20% του γλυκού νερού του πλανήτη και η γενέθλια γη 34 εκατομμυρίων ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων 500 αυτοχθόνων φυλών.
Το Δάσος αυτό είναι ο σημαντικός προμηθευτής της Γης σε οξυγόνο και απορροφά περίπου το 1/4 του διοξειδίου του άνθρακα του πλανήτη.
Α. Αίτια των πυρκαγιών στην Αμαζονία
Οι πυρκαγιές στην Αμαζονία είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης επέμβασης στη φύση. Κύρια αιτία, η αποψίλωση των δασών. Η Αμαζονία σίγουρα δεν καίεται από φυσικά αίτια και είναι αποτέλεσμα της ανθρωπογενούς διάβρωσης.Ο μεγάλος αριθμός των πυρκαγιών, σε σύγκριση με άλλες χρονιές, δεν μπορεί να αποδοθεί στην ξηρασία.
Εξάλλου, το 2019 δεν υπήρχε στην Αμαζονία περισσότερη ξηρασία σε σύγκριση με προηγούμενα χρόνια που να δικαιολογεί τη δραματική αύξηση του αριθμού των πυρκαγιών. Τα τελευταία στοιχεία κάνουν λόγο για περισσότερες από 75.000 δασικές πυρκαγιές στη Βραζιλία από την αρχή του 2019, ενώ το 2018 είχαν καταγραφεί περίπου 40.000.
Το πρωτογενές δάσος του Αμαζονίου χάνει εδώ και δεκαετίες έδαφος ενόψει της ραγδαίας εκμετάλλευσης της γης και αποψιλώνεται σε ποσοστό της τάξης των 1,5 στρεμμάτων ανά δευτερόλεπτο. Κύρια αίτια η εκμετάλλευση της γης για βιομηχανική χρήση, η επέκταση των φυτειών και βοσκοτόπων, η εμπορία ξυλείας, η λατόμευση/εξόρυξη ορυκτών, ηεγκατάσταση υδροηλεκτρικών μονάδων για παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, η δημιουργία δρόμων για μεταφορές κτλ.
Μόνο σε ένα έτος, το 2018, το Δάσος του Αμαζονίου καταστράφηκε κατά 7900 km2. Αν αναλογιστούμε πως η Κύπρος έχει μέγεθος 9251 km2, αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος της καταστροφής.
Οι πυρκαγιές στην Αμαζονία είναι μία βίαιη εισβολή στα γηγενή εδάφη των αυτοχθόνων λαών. Αποσκοπούν στο να καθαρίσουν τις ήδη αποψιλωμένες περιοχές και να προετοιμάσουν τη γη για τις εντατικές καλλιέργειες προς όφελος των εμπορικών συμφερόντων των επενδυτών που προμηθεύουν την Ευρώπη και Αμερική με προϊόντα, κυρίως σόγια και βοδινό κρέας και πρώτες ύλες.
Β. Συνέπειες της αποψίλωσης της Αμαζονίας στην κλιματική αλλαγή του πλανήτη
Η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή που επιφέρουν οι πυρκαγιές, απειλεί το περιβάλλον, την κοινωνία και οικονομία, την ανθρώπινη ζωή και τους ζωντανούς οργανισμούς στη γη.
Μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος:
Ως το μεγαλύτερο τροπικό δάσος στον κόσμο, το Δάσος Αμαζονίου, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Το τροπικό δάσος παράγει με τη φωτοσύνθεση της χλωροφύλλης του από μόνο του ένα σημαντικό ποσοστό οξυγόνου του πλανήτη που πιστεύεται πως φτάνει το 20%.
Εκείνο όμως που επιδεινώνει την ταχύτητα μεταβολής του κλίματος από τις πυρκαγιές, δεν είναι τόσο η μείωση της παραγωγής οξυγόνου, όσο η υπερβολική έκλυση Διοξειδίου του Άνθρακα από την καύση οργανικών υλικών. Οι απώλειες δασικών εκτάσεων μειώνουν επίσης την απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από τα οικοσυστήματα και συμβάλλουν στην αύξηση της υπερθέρμανσης του κλίματος.
Η μακροπρόθεσμη συσσώρευση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα παγιδεύει τη θερμότητα και θερμαίνει την ξηρά, τους ωκεανούς και την ατμόσφαιρα.
Η καταστροφή του Δάσους από τις πυρκαγιές σημαίνει υποβάθμιση των δέντρων και φυτών και ένα πιο ευάλωτο έδαφος σε νέες πυρκαγιές και πλημμυρικά φαινόμενα.
Μία καταστροφή του Τροπικού Δάσους σε παγκόσμιο επίπεδο δεν θα επιφέρει μόνο αύξηση της θερμοκρασίας ανάλογα με την ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα που θα έχει εκλυθεί, αλλά και μείωση της βροχόπτωσης.
Απώλεια της βιοποικιλότητας
H πύρινη λαίλαπα στην Αμαζονία και οι εκπομπές διοξειδίου άνθρακα, έχουν καταστροφικά αποτελέσματα για τη βιοποικιλότητα και τη διατήρηση της σπάνιας χλωρίδας και πανίδας του τροπικού δάσους.
Αξίζει να αναφερθεί πως πολλά σπάνια τροπικά φυτά με θεραπευτικές ιδιότητες βρίσκονται στα τροπικά δάση και κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Περίπου το 70% των φυτών που χρησιμεύουν για θεραπεία του καρκίνου, βρίσκεται στα τροπικά δάση, ενώ πολλά φυτά για αντιμετώπιση της ελονοσίας είναι ενδημικά του Αμαζονίου.
Παρόλο που οι φλόγες ξεκινούν στο επίπεδο του εδάφους, μπορεί να επέλθει καταστροφή και των πιο ψηλών δέντρων μέχρι και δύο χρόνια μετά τη φωτιά. Τα νεκρά δέντρα χάνουν τα φύλλα τους, αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερη διείσδυση του ήλιου στο δάσος, με επακόλουθο η βλάστηση να γίνεται πιο εύφλεκτη.
Επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και τον κοινωνικο-οικονομικό τομέα
Οι επιπτώσεις της τοπικής και κλιματικής αλλαγής στην υγεία είναι εμφανείς. Η ιατρική γεωγραφία της Αμαζονίας αλλάζει.
Η ποιότητα του αέρα από τις πυρκαγιές επιδεινώνεται και προκαλούνται σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα. Το στρώμα καπνού των τελευταίων πυρκαγιών, ορατό και σε δορυφορικούς χάρτες, έφτασε μέχρι και την πόλη του Σάο Πάολο, σε απόσταση πέραν των 3.000 χιλιομέτρων.
Εμφανείς είναι και οι κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις. Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος θα εκτινάξει την περιβαλλοντική μετανάστευση.
Το περιβάλλον διαβίωσης των αυτοχθόνων φυλών, των Θεματοφυλάκων των 5,5 εκατομμύριων χμ2 του τροπικού δάσους του Αμαζονίου είναι στο έλεος των διεθνών αγορών, των εμπόρων πρώτων υλών, επενδυτών και καταναλωτών.
Η Αμαζονία θα πρέπει να είναι η αφορμή να δούμε το μέλλον ολόκληρου του πλανήτη για να αποτραπούν πυρκαγιές σε όλα τα αντίστοιχης οικολογικής αξίας δάση.
Η Βραζιλία θα πρέπει να προστατεύσει την Αμαζονία όπως θα πρέπει να προστατευτούν και όλα τα τροπικά δάση για να αποτραπεί επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής την οποία βιώνουμε.
Ο πόλεμος που ξεκίνησε ο άνθρωπος με τη φύση θα πρέπει να τερματιστεί το συντομότερο. Διότι είναι ένας πόλεμος που, εάν ο άνθρωπος κερδίσει, στο τέλος θα βγει ηττημένος…
Χριστίνα Καρούζη
Γεωγράφος-Χαρτογράφος
